Ίντερνετ και Παιδιά: Τι να προσέχουμε και πώς να μην χάνεται ο έλεγχος.
Το διαδίκτυο (και η τηλεόραση) είναι ένα δεδομένο της σύγχρονης κοινωνίας που έχει αλλάξει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο ενημερωνόμαστε, αναζητούμε πληροφορίες και γνώσεις, επικοινωνούμε με τους άλλους, κάνουμε σχέσεις, εργαζόμαστε, διασκεδάζουμε και καταλαβαίνουμε τον εαυτό μας.
Τα παιδιά έρχονται σε επαφή με το διαδίκτυο και ευρύτερα με την τεχνολογία της οθόνης μέσω, 1) των γονιών τους και των διαφόρων συσκευών που χρησιμοποιούν εκείνοι (τηλεόραση,κινητό, τηλέφωνο, τάμπλετ, υπολογιστής), 2) των συνομιλήκων με τους οποίους ανταλλάσσουν πληροφορίες και 3) του σχολείου, όπου παίρνουν μια γενικότερη εικόνα του κόσμου από αυτήν που τους προσφέρουν οι γονείς.
Μειονεκτήματα του διαδικτύου και της τηλεόρασης
- Το πλήθος της πληροφορίας και η ταχύτητα στην μετατόπιση της προσοχής δυσκολεύει την απομνήμευση και την σύνθεση των πληροφοριών.
- Οι αισθήσεις κατακλύζονται και ο χρήστης είναι κατά κανόνα παθητικός (εκτός από τις πλατφόρμες επικοινωνίας και προσωπικής έκφρασης).
- Δεν υπάρχει αρκετός χρόνος για τη δυνατότητα σκέψης και συλλογισμού.
- Παραπλανητική αίσθηση γνώσης ή επικοινωνίας.
Η υπερβολική έκθεση μπορεί να συμβάλλει στον περιορισμό ενδιαφερόντων και ασχολιών που είναι ζωτικής σημασίας για ένα παιδί, όπως είναι:
- Το παιχνίδι που για τα παιδιά είναι το κατ' εξοχήν μέσο καλλιέργειας της σκέψης και διαχείρησης των βιωμάτων.
- Την κοινωνικότητα μέσω της οποίας το παιδί μαθαίνει να εκφράζεται και να διαχειρίζεται την ματαίωση, τον ανταγωνισμό και τη συνεργασία.
- Την ανάπτυξη ενδιαφέροντος για τον κόσμο και τα πράγματα γύρω του (βιωματική γνώση).
- Την καλλιέργεια των συναισθηματικών δεσμών μέσα στην οικογένεια.
- Το ενδιαφέρον για την τέχνη, το διάβασμα κ.λ.π.
Η γοητεία του Ίντερνετ
Τα παιδιά (και οι μεγάλοι) γοητεύονται κυρίως από τη δυνατότητα που τους δίνει να ξεχαστούν από δύσκολες σκέψεις και συναισθήματα, τις ταινίες/ κινούμενα σχέδια κ.λ.π. που προσφέρουν πρότυπα ταύτισης, τη δυνατότητα να παίζουν "κρυφτό". Στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, μπορεί κάποιος να έχει ψευδώνυμο, να υποκριθεί ότι είναι αγόρι εάν είναι κορίτσι, ότι είναι πιο μικρός ή πιο μεγάλος. Τα παιδιά και οι έφηβοι μπορούν έτσι να κρύψουν ιδιότητες για τις οποίες αισθάνονται μειονεκτικά ή να δοκιμάσουν ταυτότητες που τους φαίνονται ελκυστικές. Βρίσκουν προσοχή, μπορούν να βρούν σε κάθε στιγμή κάποιον για να παίξουν, να μιλήσουν, να μοιραστούν πράγματα. Τους δίνετε επίσης η δυνατότητα να ελέγξουν την απόσταση σε μια σχέση. Στο δίκτυο μπορεί κάποιος να σχετιστεί ή να αποχωρήσει με ένα κλικ. Μπορεί να διακόψει την επικοινωνία χώρις να δικαιολογηθεί.
Για τους γονείς, ένα παιδί μπροστά στον υπολογιστή είναι μόνο, αλλά αυτό δεν είναι πάντα αλήθεια: δεν είναι μόνο, επικοινωνεί.
Το ζήτημα της βίας στις εικόνες, τις ταινίες και τα βιντεοπαιχνίδια
Η βία, ως θέαμα, και περισσότερο ως βίωμα μπορεί να έχει, σχηματικά, 3 πιθανές αντιδράσεις:
- Την ταύτιση με τον επιτιθέμενο συνοδευόμενη από τάση επιβολής προς τους άλλους με ή χωρίς χρήση βίας.
- Την ταύτιση με το θύμα, και μια αντίστοιχη τάση θυματοποίησης.
- Την ταύτιση με τον "τρίτο", αυτόν που θα προσπαθήσει να επιβάλλει την δικαιοσύνη ή να συμβιβάσει τα πράγματα.
Σε γενικές γραμμές, ένα παιδί δεν είναι βίαιο εξαιτίας των παιχνιδιών αλλά κυρίως εξαιτίας της βίας που έχει βιώσει στο περιβάλλον του και, δευτερευόντως, λόγω της δυσκολίας να αποδεχθεί την ματαίωση και την απουσία ορίων στον τρόπο που το παιδί εκφράζει τη δυσαρέσκεια και τον θυμό του.
Ίντερνετ/ Τηλεόραση: Πρόβλημα ή Λύση;
Η υπερβολική έκθεση σε οθόνες μπορεί να συμβάλλει στις δυσκολίες του παιδιού ή και να είναι μια λύση για τους γονείς που δυσκολεύονται να διαχειριστούν την διαρκή φασαρία των παιδιών και την δική τους κούραση.
Κυρίως όμως αποτελεί σύμπτωμα, της ευκολίας με την οποία ένα παιδί μπορεί να ησυχάσει μπροστά σε μια οθόνη, της αδυναμίας του παιδιού να παίξει με τρόπο ενεργητικό και να ανακαλύψει τον κόσμο γύρω του και της δυσκολίας του να επικοινωνήσει με τους άλλους, γονείς και συνομηλίκους, και να διαχειριστεί αυτές τις σχέσεις με τρόπο ικανοποιητικό.
Πώς να μιλήσεις σε ένα παιδί για τον υπολογιστή / κινητό
- Ανοίξτε τη συζήτηση (σε τι χρησιμεύει, πως το χρησιμοποιείται εσείς, πως το χρησιμοποιεί το παιδί).
- Θέστε κανόνες (αποδεκτές - μη αποδεκτές ιστοσελίδες, άδεια πριν κατεβάσουν κάποια νέα εφαρμογή, ορίστε τις ρυθμίσεις ασφαλείας του προφίλ μαζί του).
- Αποδεχτείται ότι δεν μπορείται να ελέγχεται πάντα τις κινήσεις του παιδιού σας στο διαδίκτυο.
- Συμβουλεύστε τους να μην μοιράζονται το συνθηματικό τους.
- Θέστε ηλιακά όρια στις συσκευές που χρησιμοποιούν τα παιδιά.
- Γονικός έλεγχος στον υπολογιστή ή το τάμπλετ
Γονικός έλεγχος στον υπολογιστή ή το τάμπλετ
- Τα προγράμματα γονικού ελέγχου δεν μπορούν να προστατεύσουν 100% το παιδί από την έκθεση σε ακατάλληλες εικόνες.
- Είναι σημαντικό να πούμε στο παιδί για την εγκατάσταση του φίλτρου και να του εξηγήσουμε γιατί (προστασία, όχι έλεγχος).
- Είναι σημαντικό να πούμε στο παιδί ότι μπορεί να συναντήσει εικόνες σοκαριστικές και ότι εάν συμβεί αυτό, πρέπει να το αναφέρει.
Σημαντικές ερωτήσεις προς τα παιδιά σε σχέση με τον υπολογιστή.
⇒ Ποιά είναι η αγαπημένη σου ιστοσελίδα/ εφαρμογή/ βιντεοπαιχνίδι; Τι κάνεις εκεί;
⇒ Τι ιστοσελίδες/ εφαρμογές κ.λ.π. Χρησιμοποιούν οι φίλοι σου αυτόν τον καιρό;
⇒ Έχει επικοινωνήσει ποτέ κάποιος που δεν γνωρίζεις μαζί σου; Εάν ναι, τι ήθελαν; Εσύ τι έκανες;
⇒ Έλαβες ποτέ μήνυμα από κάποιον που σε αναστάτωσε; Πώς αντέδρασες;
⇒ Ανησυχείς ότι κάποιος θα διαβάσει πράγματα που έχουν γράψει άλλοι για σένα που δεν είναι αλήθεια;
⇒ Μιλάς διαδικτυακά με κάποιον που δεν είναι στο σχολείο σου;
Χρήσιμο να θυμάστε ότι, η γενιά μας βίωσε το πέρασμα από την αναλογική στην ψηφιακή τεχνολογία. Τα παιδιά μας γεννήθηκαν στην ψηφιακή εποχή. Ως γονείς, δεν έχει νόημα να απορρίπτουμε την μία εις όφελος της άλλης αλλά να δίνουμε αξία και στις δύο, διακρίνοντας εξίσου κινδύνους και οφέλη. Είναι σημαντικό το παιδί να αισθάνεται άνετα και στους δύο κόσμους, τον ψηφιακό και τον πραγματικό.
Η οριοθέτηση ως προς τον χρόνο έκθεσης πρέπει να ξεκινάει νωρίς. Τα όρια πρέπει να εξηγούνται και να υπάρχουν εναλλακτικές δραστηριότητες που το παιδί μπορεί να βρεί ενδιαφέρουσες. Η απαγόρευση βιώνεται ακομα περισσότερο τιμωρητικά όταν δεν υπάρχουν άλλες ελκυστικές δραστηριότητες.
Η υπερβολική έκθεση στην τηλεόραση ή στο διαδίκτυο είναι συνήθως το σύμπτωμα και όχι το πρόβλημα. Τα παιδιά που βλέπουν την περισσότερη τηλεόραση ή απασχολούνται υπερβολικά στον υπολογιστή είναι εκείνα που οι γονείς κάνουν το ίδιο, είτε εκείνα που δεν έχουν αρκετή προσοχή και δεν έχουν βρεί τρόπους να αναπτύξουν το ενδιαφέρον τους για τον κόσμο και τους ανθρώπους μέσα από το παιχνίδι και την επικοινωνία.
Η γνώση και η κατανόηση είναι βιωματική. Ο υπολογιστής μπορεί να είναι ένα χρήσιμο εργαλείο ή μια εύκολη λύση για διασκέδαση. Δεν αποκαθιστά όμως τον δάσκαλο ούτε μπορεί να διδάξει δεξιότητες που μαθαίνονται μέσα από την ζωντανή σχέση με τους συνομηλίκους.
Συμβουλές προς τους γονείς
- Δείξτε ενδιαφέρον για την ενασχόληση του παιδιού σας με το διαδίκτυο. Μιλήστε μαζί του για αυτό ή αφήστε το να σας δείξει.
- Να είστε ειλικρινείς ως προς τον γονικό έλεγχο. Μιλήστε στο παιδί για τις εικόνες από τις οποίες θέλετε να το προστατεύσετε.
- Να είστε ξεκάθαροι και σταθεροί στην οριοθέτηση. Προωθείστε την ικανότητα αυτορρύθμισης, συνοδεύοντας την οριοθέτηση με την παραχώρηση ελευθεριών και με συμμετοχή του παιδιού στη συζήτηση για τα όρια.
- Οι πράξεις μιλούν πιο δυνατά από τα λόγια. Οι εξηγήσεις για τους κινδύνους της υπερέκθεσης στις οθόνες είναι χρήσιμες αλλά δεν αρκούν. Βοηθήστε το παιδί να αναπτύξει ενδιαφέροντα και ασχολίες εκτός οθόνης μέσα και έξω από το σπίτι.
- Έαν αντιληφθείτε μια προβληματική σχέση του παιδιού με το διαδίκτυο, διερευνήστε τη γενικότερη εικόνα του παιδιού. Η επιμονή στην οριοθέτηση όταν ένα παιδί δυσκολεύεται σε αρκετές πλευρές της ζωής του, συμβάλλει στην χειροτέρευση της σχέσης με το παιδί.
Δείτε την σελίδα του My Life Therapy εδώ
