Εμβόλιο ενάντια στον HPV: Να το κάνω στο παιδί μου;

Τελευταία, όλο και πιο συχνά ακούμε να γίνεται λόγος σχετικά με τον ιό των ανθρωπίνων θηλωμάτων ή HPV και τις επιπτώσεις του. Επιθυμώντας να λυθούν σχετικές απορίες και να ενημερωθούν οι γονείς, αλλά και οι ίδιοι οι έφηβοι, για τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να προλάβουν τυχόν επιπτώσεις από πιθανή έκθεσή τους σε αυτόν, πήραμε συνέντευξη από τον κ. Δημήτριο Παπαθεοδώρου, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών, Χειρουργό Γυναικολόγο Ογκολόγο, Επιστημονικό Υπεύθυνο Γυναικολογικής Κλινικής Γ.Α.Ο.Ν.Α. "Ο ΑΓΙΟΣ ΣΑΒΒΑΣ".

Παρόλο που, όπως μας πληροφορεί, πρόκειται για έναν πολύ κοινό ιό με πάνω από 100 γνωστά στελέχη, ο έγκαιρος εμβολιασμός σε συνδυασμό με την τακτική παρακολούθηση και τις διαθέσιμες μεθόδους θεραπείας μπορούν να προλάβουν έως και σε απόλυτο βαθμό την ανάπτυξη κακοήθειας!

Αρχικά, κύριε Παπαθεοδώρου, μπορείτε να μας εξηγήσετε τι είναι ο ιός HPV και τι προκαλεί;

Ο ιός HPV είναι η συντομογραφία για το Human Papilloma Virus. Πρόκειται δηλαδή, στα ελληνικά, για τον  ιό των ανθρώπινων θηλωμάτων. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, δύο στελέχη του, τα Νο 6 & 11, προκαλούν τα κονδυλώματα τα οποία είναι δερματικές βλάβες, συνήθως εξωτερικές, στην περιοχή του αιδοίου αλλά και του τραχήλου. Επίσης, κάποια στελέχη, τα λεγόμενα υψηλού ρίσκου, αν μείνουν χωρίς παρακολούθηση και χωρίς θεραπεία, μπορούν να προκαλέσουν καρκίνο του τραχήλου της μήτρας.

Πώς μεταδίδεται και πόσο εύκολη είναι η μετάδοσή του;

Στο 90% των περιπτώσεων μεταδίδεται με τη σεξουαλική επαφή. Η μετάδοση είναι πάρα πολύ εύκολη και το προφυλακτικό πολλές φορές δεν καλύπτει, γιατί υπάρχουν και άλλοι τρόποι επαφής μεταξύ δύο ανθρώπων, και, σε κάποιες σπάνιες περιπτώσεις, μπορεί να μεταδοθεί από τη μητέρα στο παιδί, αν υπάρχει ενεργή νόσος εκείνη τη στιγμή κατά τη διάρκεια του τοκετού. Γι’ αυτό είναι καλό αυτό να το γνωρίζουμε από πριν. 

Πόσο συχνός είναι;

Επιδημιολογικές μελέτες έχουν δείξει ότι, στην εποχή μας, το 75% των κοριτσιών μέχρι την ηλικία των 25 θα έρθει σε επαφή με κάποιο από τα 100 στελέχη που είναι ήδη γνωστά. 

Ποιοι παράγοντες αυξάνουν τον κίνδυνο λοίμωξης από HPV;

Συνήθως έχει βρεθεί ότι κάποιες συνήθειες όπως, για παράδειγμα, ένας αυξημένος αριθμός συντρόφων και κάποια νοσήματα υγείας ή συνήθειες ζωής που μειώνουν τη δύναμη του ανοσοποιητικού μας συστήματος, αυξάνουν τον κίνδυνο λοίμωξης γιατί ο οργανισμός μας δεν μπορεί να την καταπολεμήσει όταν έρθει σε επαφή με τον ιό. 

Από την κλινική σας εμπειρία, από ποια ηλικία αρχίζουν να εμφανίζονται οι συνέπειες της νόσησης;

Έχει βρεθεί ότι για να φτάσει ένα στέλεχος υψηλού ρίσκου να προκαλέσει κακοήθεια στον τράχηλο πρέπει η βλάβη που προκαλεί να παραμείνει χωρίς θεραπεία από 10 έως 15 χρόνια στην πλειοψηφία των περιπτώσεων. Έχουμε δει και διαφορετικά χρονικά διαστήματα, αλλά αυτός είναι ο μέσος όρος.

Έως τότε γίνεται να αντιμετωπιστεί;

Γίνεται και αυτό είναι το νόημα ένα νέο κορίτσι να παρακολουθείται για τον ιό, έτσι ώστε να προλάβει ο γιατρός της να επέμβει προτού μια προκαρκινική βλάβη εξελιχθεί σε κακοήθη νόσο.

Με ποιους τρόπους μπορεί κάποιος να προφυλαχθεί από μια πιθανή έκθεση στον ιό;

Αυτή τη στιγμή υπάρχει ένα τεράστιο όπλο που λέγεται εμβόλιο, το οποίο είναι η πρωτογενής πρόληψη. Όλα τα κορίτσια πλέον, που είναι 12 έως 15 ετών, πριν την έναρξη των σεξουαλικών επαφών, εμβολιάζονται και θωρακίζονται έναντι στα πιο κοινά στελέχη που ενέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο. Αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος. Δευτερευόντως, οτιδήποτε ενισχύει την άμυνα του οργανισμού, δηλαδή ένας καλός τρόπος ζωής με καλό ύπνο, καλή διατροφή, αποχή από το κάπνισμα- αυτό που λέω συνέχεια στα κορίτσια: «κάντε ότι θα σας έλεγε η μαμά σας». Συν, φυσικά, ένας προσεκτικός τρόπος ζωής σε ό,τι αφορά τη σεξουαλική μας υγεία: χρήση προφυλακτικού κατ’ ελάχιστο.

Τι είναι το εμβόλιο κατά του HPV ή κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας;

Αξίζει, αρχικά, να αναφερθεί ότι η ανακάλυψη του HPV και ο συσχετισμός του με τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας οδήγησε σε βραβείο Νόμπελ Φυσιολογίας το 2008. Το εμβόλιο συνίσταται από το καψίδιο που περιβάλει τον ιό. Το έχουν απομονώσει, το έχουν παρασκευάσει κατάλληλα και, εφόσον γίνεται στην ηλικία των 12 έως 15 ετών, δίνεται ως ενδομυϊκή ένεση στον οργανισμό σε δύο δόσεις. Το Εθνικό Πρόγραμμα  Εμβολιασμού καλύπτει πλέον τα κορίτσια αλλά και τα αγόρια  έως την ηλικία των 18 ετών. Αυτό δε σημαίνει ότι ένα αγόρι ή μια κοπέλα δε μπορεί να το κάνει μετά, απλά θα αναλάβει το οικονομικό κόστος και στις ηλικίες άνω των 18 ετών χρειάζονται τρεις δόσεις.

Σε ποιους απευθύνεται;

Το εμβόλιο πρωτίστως, ως πρωτογενής πρόληψη, απευθύνεται σε όλα τα αγόρια και τα κορίτσια από 9 έως 18 ετών με καλύτερη ηλικία εμβολιασμού τα 12 έως 15 οπότε και η αντίδραση του ανοσοποιητικού είναι πάρα πολύ καλή. Επί της ουσίας, όμως, μπορεί κάποιος να το επεκτείνει αυτό μέχρι και την ηλικία των 40 και των 45. Δεν είναι απαγορευτικό να κάνει μια κοπέλα ακόμα και 45 ετών το εμβόλιο. Προφανώς δεν θα έχει την ίδια κάλυψη και προστασία γιατί θα έχει ήδη εκτεθεί σε κάποια στελέχη, αλλά από το καθόλου είναι μια βοήθεια. 

Αξίζει να το κάνουν και τα αγόρια;

Σαφώς. Σε μια ιδανική κοινωνία, όπως η Αυστραλία, όπου εμβολίασαν και τα αγόρια πλήρως, εκεί επιτεύχθηκε και το μέγιστο αποτέλεσμα γιατί και τα αγόρια μεταδίδουν εξίσου με τα κορίτσια.

Πέρα από την αποτροπή της μετάδοσης, υπάρχει κίνδυνος για τα ίδια τα αγόρια;

Ο κίνδυνος για τα αγόρια αφορά διαφορετικά νεοπλάσματα όπως π.χ. αυτά του λάρυγγα χωρίς να είναι απολύτως ξεκάθαρο σε τι ποσοστό η λοίμωξη από τον HPV εμπλέκεται στην παθογένεση αυτών των νεοπλασμάτων. 

Πώς ακριβώς γίνεται ο εμβολιασμός; Γίνεται με τον ίδιο τρόπο στα αγόρια και στα κορίτσια;

Δεν υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στα αγόρια και στα κορίτσια. Στις ηλικίες 12 έως 15 γίνεται σε δύο φάσεις, στη φάση μηδέν και μετά από έξι μήνες ή έναν χρόνο η δεύτερη δόση. Στα παιδιά που είναι άνω των 15 ετών γίνονται τρεις δόσεις: στη φάση μηδέν, στους δύο μήνες και στους έξι μήνες.

Για τι είδους εμβόλιο πρόκειται;

Δεν είναι ένα mRNA εμβόλιο, όπως αυτά που ακούμε τώρα για τον Sars-Cov-2. Είναι ένα εμβόλιο το οποίο χορηγεί το καψίδιο του ιού το οποίο είναι σαν να έρχεται ο οργανισμός μας σε επαφή με τον ιό, οπότε αναγκάζεται να παράγει αντισώματα εναντίον του. Δεν προκαλεί καρκίνο ούτε λοίμωξη από τον ιό HPV.

Πόσα στελέχη έχει ο ιός και υπάρχει διάκριση ανάμεσα σε αυτά;

Αυτή τη στιγμή έχουν αναγνωριστεί πάνω από 100 διαφορετικά στελέχη. Τα στελέχη 6 και 11 είναι τα λεγόμενα χαμηλού ρίσκου και ευθύνονται για την πρόκληση των κονδυλωμάτων, που είναι καλοήθης μορφή των βλαβών που προκαλεί ο ιός. Αντιθέτως, τα στελέχη 16, 18, 31 και 52 είναι τα λεγόμενα υψηλού ρίσκου. Αυτά δεν προκαλούν κονδυλώματα, αλλά η βλάβη που προκαλούν μπορεί να είναι από προκαρκινική μέχρι διηθητική νόσο, κακοήθεια δηλαδή, και αυτό είναι σημαντικό να το ξέρουν όσοι μας διαβάζουν γιατί θεωρούν πολλές φορές ότι τα κονδυλώματα είναι η “κακιά” μορφή του ιού, ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι η “κακιά”. Τα υψηλού ρίσκου είναι αυτά που προκαλούν τον καρκίνο. 

Γιατί να εμβολιαστούν οι έφηβες και οι έφηβοι;  

Αυτή τη στιγμή δε γνωρίζουμε με ακρίβεια ποια είναι η ηλικία που οι έφηβοι & οι έφηβες στην Ελλάδα έρχονται σε σεξουαλική επαφή για πρώτη φορά στη ζωή τους. Θεωρούσαμε ότι ήταν τα 17-18. Υπάρχουν βάσιμες ενδείξεις ότι αυτή η ηλικία έχει κατέβει στα 15-16. Οπότε, είναι εξαιρετικά σημαντικό να εμβολιάζονται τα παιδιά προτού εκτεθούν. Τότε έχουν τη μέγιστη προστασία και δε σημαίνει ότι αν εμβολιαστούν δεν πρέπει τα κορίτσια να κάνουν Τεστ ΠΑΠ . Αυτή είναι πολύ σημαντική διάκριση. Πρέπει να κάνουν. Απλά, γνωρίζουν ότι έχουν αποκτήσει κάποιου είδους ανοσία και μελέτες από την Αυστραλία και τη Σουηδία, όπου έχει εμβολιαστεί το 95% των κοριτσιών, έχουν δείξει ότι ο καρκίνος ουσιαστικά εξαλείφθηκε. Για την ακρίβεια, εξαλείφθηκαν οι προκαρκινικές μορφές.

Οι έφηβες και οι έφηβοι οι οποίοι είναι ήδη σεξουαλικά δραστήριοι μπορούν να κάνουν το εμβόλιο;

Ναι. Φυσικά και μπορούν να το κάνουν, όπως μπορούν να το κάνουν και σε μεγαλύτερη ηλικία. Όμως, το ξαναλέω, είναι πολύ καλύτερα προτού εκτεθείς.

Είναι αποτελεσματικό;

Είναι αποτελεσματικό κατά 95%.

Είναι ασφαλές;

Απόλυτα. Έχει δοκιμαστεί σε μελέτες σε δεκάδες χιλιάδες νέες κοπέλες και μεγαλύτερες γυναίκες, πριν λάβει έγκριση από τον FDA το 2006. Επιπλέον τούτου, 15 χρόνια τώρα, έχουν χορηγηθεί εκατομμύρια δόσεις παγκοσμίως αλλά και στη χώρα μας. Δεν υπάρχουν περισσότερες παρενέργειες, και το τονίζω αυτό, περισσότερες από όσες έχουν όλα τα εμβόλια. 

Δηλαδή, υπάρχουν παρενέργειες;

Οι παρενέργειες είναι οι ίδιες με όλα τα εμβόλια. Αν διαβάσετε τι παρενέργειες έχει το κοινό εμβόλιο της γρίπης, θα δείτε ότι 1/10.000 μπορεί να κάνει έναν ερεθισμό που να παραλύσει προσωρινά τον ασθενή. Δε σημαίνει ότι δεν πρέπει να κάνουμε το εμβόλιο. Είναι πάρα πολύ σπάνια παρενέργεια. Το ίδιο ισχύει και για το εμβόλιο του HPV. Οι περισσότερες είναι πάρα πολύ ήπιες: πόνος, κάποια δέκατα, κάποιος ερεθισμός στο χέρι, αυτά μόνο.

Υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες αντενδείκνυται;

Μόνο αν υπάρχει κάποια σοβαρή αντίδραση του ανοσοποιητικού η οποία δεν θα επιτρέψει τη χορήγηση του εμβολίου. Κατά τ’ άλλα, όχι. Το εμβόλιο μπορεί να χορηγηθεί σε οποιαδήποτε κοπέλα ή αγόρι.

Πόσο καιρό διαρκεί η ανοσία που προσφέρει;

Έχει φανεί ότι για τουλάχιστον 10 με 12 χρόνια προσφέρει πλήρη κάλυψη. Οπότε, ενδεχομένως, να χρειαστεί μια τρίτη δόση μετά από μια δεκαετία τουλάχιστον, όπως και για άλλα εμβόλια, όπως του τετάνου. 

Αν, παρόλα αυτά, κάποιο κορίτσι εκδηλώσει συμπτώματα HPV λοίμωξης, υπάρχουν αποτελεσματικές θεραπείες;

Όπως λέω συνέχεια, κινδυνεύουν τα κορίτσια που δεν παρακολουθούνται, όχι τα κορίτσια που παρακολουθούνται. Ο γιατρός θα προτείνει κάποιο πλάνο παρακολούθησης και, αν στη διάρκεια των επισκέψεων διαγνωσθεί κάποια πρόοδος στις βλάβες που προκαλεί ο ιός, υπάρχει τρόπος ο γυναικολόγος να παρέμβει ώστε να υπάρξει αποτελεσματική θεραπεία.

Τέλος, κύριε Παπαθεοδώρου, τι θα θέλατε να πείτε στους γονείς αναφορικά με τον εμβολιασμό των εφήβων ;

Θα τους έλεγα ότι είναι το μεγαλύτερο δώρο που μπορούν να τους κάνουν στη ζωή τους γιατί ίσως αυτή τη στιγμή ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο μοναδικός καρκίνος που μπορεί να προληφθεί κατά ποσοστό που αγγίζει το απόλυτο, δηλαδή το 100%!

Σας ευχαριστούμε πάρα πολύ για την τιμή που μας κάνετε να μας παραχωρήσετε αυτή τη συνέντευξη η οποία ευχόμαστε να συνεισφέρει στην πρόληψη ενάντια στον HPV και τις επιπτώσεις του.